Tạp chí văn học
Dương Diên Nghệ là một danh tướng của Khúc Thừa Hạo và có sách chép ông là Dương Đình Nghệ. Quê ông ở làng Ràng, nay là xã Dương Xá, huyện Thiệu Yên, tỉnh Thanh Hóa. Làng Ràng nằm phía hữu ngạn sông Mã, gần nơi sông Chu hòa nước vào sông Mã, gọi là ngã ba Đầu. Đây là một trong những làng cổ hội tụ nhiều nét văn hóa truyền thống, vừa mang nét chung của làng cổ truyền thống Việt Nam vừa có nét riêng của làng cổ vùng châu thổ sông Mã. Và chính nơi đây đã chung đúc nên người anh hùng Dương Diên Nghệ – một người văn võ toàn tài.
Vào thời Hậu Lương ở Trung Quốc ngày xưa, Lưu Nghiễm của nước Nam Hán tiếm hiệu vua ở đất Quảng Châu, lấy cớ Khúc Hạo chiếm cứ đất Giao Châu, sai Lý Khắc Chính và Lý Tri Thuận đánh chiếm Giao Châu. Ông hết lòng giúp họ Khúc chăn dân trị nước. Đến năm Đinh Sửu 917 Khúc Hạo mất, ông phù tá con Hạo là Khúc Thừa Mỹ. Mùa thu, tháng 7-923 vua Hán sai tướng là Lý Khắc Chính đem quân sang đánh Giao Châu. Lý Khắc Chính bắt được Tiết độ sứ Khúc Thừa Mỹ đem về… Dương Diên Nghệ tạm lánh để lập cách báo thù cho họ Khúc. Sau đó, Dương Diên Nghệ tập hợp hơn 3.000 “con nuôi” làm vây cánh tại lò võ ở làng Ràng và Tư Phố, dùng Ngô Quyền, Đinh Công Trứ (thân sinh của Đinh Bộ Lĩnh), Kiều Công Tiễn… làm nha tướng.
Nhằm lung lạc Dương Diên Nghệ, vua Hán là Lưu Cung sai sứ giả sang phong ông làm Thứ sử Ái Châu. Tương kế tựu kế, Dương Diên Nghệ giả vờ nhận chức để dễ bề phát triển lực lượng, chờ cơ hội đánh đuổi bọn xâm lược. Năm 931, Dương Diên Nghệ được sự ủng hộ của nhân dân và hào kiệt các địa phương như Ngô Quyền, Đinh Công Trứ… vượt rừng núi, từ Thanh Hóa tiến quân ra Giao Châu, bao vây và tiến công thành Đại La – dinh lũy của quân xâm lược Nam Hán. Từ bên kia biên giới, vua Nam Hán vội vã cử Thừa chỉ Trình Bảo đem quân sang cứu viện. Viện binh chưa kịp đến thì Dương Diên Nghệ đã hạ được thành, quân Nam Hán tan vỡ, tướng giặc là Khắc Trinh bị giết chết, Thứ sử Lý Tiến chạy thoát về nước. Quân cứu viện của Nam Hán kéo vào nước ta; chưa kịp ổn định đã bị Dương Diên Nghệ chủ động đem quân ra ngoài thành, tiến công tiêu diệt. Quân Nam Hán bị đánh bất ngờ, rối loạn, tan rã. Tướng giặc là Trình Bảo bị giết tại trận.
Cuộc kháng chiến thắng lợi của nhân dân ta do Dương Diên Nghệ lãnh đạo đã đánh bại âm mưu chiếm lại nước ta của nhà Nam Hán. Đất nước độc lập, tự chủ tiếp tục được giữ vững. Sau chiến thắng vang dội, Dương Diên Nghệ tự phong là Tiết Độ Sứ, làm chủ Tĩnh Hải quận; tuyên bố nước Việt độc lập. Tháng 3 năm Đinh Dậu (937), Dương Diên Nghệ bị một kẻ phản phúc giết hại để cướp quyền. Kẻ đó là Kiều Công Tiễn. Kiều Công Tiễn lại cũng chính là con nuôi và là một trong những nha tướng từng được Dương Diên Nghệ cưu mang và tin cậy. Tuy nhiên, người con rể kiệt hiệt của Dương Diên Nghệ là Ngô Quyền đã đưa quân Ái Châu ra thành Đại La trừ diệt tên bội phản đê mạt Kiều Công Tiễn và nối bước Dương Diên Nghệ một cách xuất sắc.
Chiến thắng oanh liệt Đại La mùa xuân 931 đã tạo đòn bẩy cần thiết để dân tộc ta vượt qua gông cùm Bắc thuộc, bước vào thời kỳ phục hưng quốc thống. Chiến công của Dương Diên Nghệ là cơ sở để sau này Ngô Quyền lập nên chiến công hiển hách: Đánh tan quân xâm lược Nam Hán trên sông Bạch Đằng vào năm 938. Tại làng Dương Xá, Dương Diên Nghệ đã trở thành ông tổ của họ Dương và là vị anh hùng của nước Việt. Khi mất ông được tôn làm Phúc thần. Tưởng nhớ công lao của ông, nhân dân đã lập đền thờ hương khói quanh năm. Câu đối ở đền thờ đã ca ngợi chí khí, oai danh lừng lẫy của ông: “Dưỡng tam thiên nghĩa tử dĩ phục thù đằng đằng sát khí. Chưởng bát vạn hùng sư nhi xuất chiến lẫm lẫm uy danh”. Nghĩa là: Nuôi ba ngàn con nuôi khí mạnh vô cùng. Cầm tám vạn quân ra trận oai danh lừng lẫy.
Lời bàn:
Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, vào năm 931, anh hùng dân tộc Dương Diên Nghệ đã làm nên lịch sử độc lập tự chủ cho nước nhà. Và mặc dù nền độc lập ấy chỉ kéo dài được 6 năm, nhưng chừng đó đã là quá đủ cho người dân đất Việt đương thời tự tin, quyết tâm thoát khỏi gông cùm nghiệt ngã của nhà Nam Tống và tạo tiền đề cho Ngô Quyền đại thắng Bạch Đằng giang, giữ vững nền độc lập của nước Việt. Với chiến thắng năm 931, Dương Diên Nghệ đã chứng tỏ ông là một tướng thiện chiến và huấn luyện được một đạo quân tinh nhuệ dù không thật hùng hậu. Sở dĩ Dương Diên Nghệ làm được điều đó vì ông đã nêu cao tinh thần đoàn kết nội bộ, tận tâm thương yêu tướng sĩ khiến họ đồng lòng đánh giặc và đã thu được thắng lợi nhanh chóng.
Chiến thắng quân Nam Hán của ông dù không được đánh giá cao như trận Bạch Đằng của con rể ông là Ngô Quyền sau này, nhưng nó thể hiện rõ khát vọng đất nước độc lập tự chủ không bao giờ nguôi trong lòng dân Việt suốt thời Bắc thuộc. Đồng thời, nó đã chỉ ra cho thế hệ sau thấy rằng: Dù đã bị Bắc thuộc 1000 năm, người Việt vẫn hoàn toàn đủ sức đứng vững và đương đầu với các cuộc tấn công của ngoại xâm để xây dựng một quốc gia độc lập.
Theo Tapchivanhoc.com
