Tạp chí văn học
Đau mắt của Trần Tế Xương sáng tác trong hoàn cảnh đất nước tăm tối, các mối quan hệ hỗn loạn mất thuần phong mĩ tục, không còn những truyền thống tốt đẹp như xưa. Xã hội diễn ra bao cảnh chướng tai gai mắt.
Hướng dẫn tìm hiểu bài thơ:
Câu 1: Muốn mù…bạc tình (Đau mắt). Hai câu thơ trên của Tú xương gợi cho em những suy nghĩ gì về nỗi lòng của nhà thơ?
Đề bài yêu cầu phân tích, phát biểu những suy nghĩ về nỗi lòng Tú Xương qua thơ của ông.
– Hai câu thơ của Tú Xương chứa chất tâm sự đau xót, chua chát thời thế, trước cuộc đời. Muốn hiểu đúng nó cần nắm vững hoàn cảnh lịch sử xã hội thời Tú Xương sống và hoàn cảnh cá nhân của nhà thơ. Mặt khác, cần phải thuộc, hiểu những bài, những câu thơ tiêu biểu của ông viết về “buổi bạc tình”. Phạm vi tài liệu cần đọc kĩ để làm tốt bài này, vì thế khá rộng: bài khái quát văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX, phần Tiểu dẫn về nhà thơ Tú Xương ở sách giáo khoa Văn 11, các bài thơ được giảng văn, được đọc thêm của Tú Xương và một số bài cần thiết khác.
– Để hiểu nỗi lòng Tú Xương qua hai câu thơ này phải hiểu một cách toàn diện nội dung ý nghĩa của mấy chữ “buổi bạc tình”. Không nên hiểu nó chỉ trong phạm vi “tỉnh” (những tình cảm) mà còn là sự cảm nhận, đánh giá về thời thế, cuộc đời mình đang phải sống. Vì thế, đề này bao quát cả mảng thơ trữ tình lẫn mảng thơ trào phúng của Tú Xương.
Bài làm
cần chỉ ra những khía cạnh cụ thể của “buổi bạc tình” trong thơ Tú Xương cùng tâm trạng căm ghét, ngậm ngùi, bất lực của ông. Nếu có thể, nên mở rộng so sánh tâm trạng này trong thơ Tú Xương với tâm trạng của Nguyễn Đình Chiểu, Nguyễn Khuyến.
DÀN BÀI:
I- MỞ BÀI
– Vị trí của Tú Xương trong lịch sử thơ ca dân tộc.
– Tạo nên vị trí ấy một phần quan trọng nhờ tấm lòng nhờ nhân cách cứng cỏi của nhà thơ trong thời buổi xã hội đảo điên lúc bấy giờ.
– Giới thiệu hai câu thơ trong bài Đau mắt.
II- THÂN BÀI
1) Thời buổi xã hội mà Tú Xương sống và cách phản ứng của ông.
– Xã hội diễn ra bao cảnh chướng tai gai mắt.
– Có nhiều thái độ sống, nhiều cách phản ứng. Cách phản ứng của Tú Xương (muốn mù mắt đi để khỏi nhìn) chứng tỏ thái độ bất hòa sâu sắc đối với thực tại, chứng tỏ một nhân cách lớn.
2) Niềm căm ghét, tâm trạng chua chát của Tú Xương qua việc vẽ ra hình ảnh “buổi bạc tình”.
– Sự tan rã những thuần phong mĩ tục, những nguyên tắc luân lí truyền thống, đặc biệt trong những quan hệ, tình cảm gia đình.
– Sự ngự trị lạnh lùng của đồng tiền, sự mua quan bán tước.
– Đạo học suy sụp, chữ nghĩa thánh hiền mất thiêng, kẻ sĩ mất giá…
– Bao kẻ hám danh, hám lợi, bạc tình với đất nước, với tổ tiên.
3) Qua tâm sự của Tú Xương chúng ta nhận ra nhân cách lớn và nỗi bất hạnh của một lớp người. Mong muốn được mù của Tú Xương chứng tỏ niềm đau xót, ngậm ngùi bất lực. Hạn chế của cách phản ứng ấy cũng là hạn chế chung, tất yếu của thế hệ ông, của thời đại ông đang sống.
III- KẾT BÀI
– Bóng dáng một thời đại qua tâm sự của Tú Xương.
– Bài học về thái độ sống, về nhân cách qua tâm sự ấy của ông.
Qua tâm sự của Tú Xương chúng ta nhận ra nhân cách lớn của ông căm ghét trước tình cảnh đất nước hiện nay nhưng không thể thay đổi được. Nhiều thái độ sống quá chướng mắt mất hết phong tục, tham ô khắp nơi. Chúc các bạn học tập tốt!
