Tạp chí văn học
Phân tích nhân vật Đăm Săn trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây
Bài làm
Sử thi Đăm Săn có thể xem là một biểu tượng của văn chương nghệ thuật của người Ê – đê. Trải qua biết bao nhiêu những thăng trầm của lịch sử, sự đổi thay của thời cuộc, quần chúng nhân dân dân tộc Ê – đê vẫn giữ được nét truyền thồng là cùng nhau quây quần bên bếp lửa, được già làng trưởng bản kể cho những câu chuyện hay và cảm động về sử thI Đăm -Săn, người anh hùng của bộ tộc Ê-đê, người tù trưởng với những công lao vô cùng to lớn trong việc dựng xây và bảo vệ buôn làng Ê-đê thịnh vượng muôn đời. Sức mạnh và những phẩm chất tốt đẹp của người anh hùng Đăm – Săn chính là lý tưởng cho con cháu muôn đời nêu gương, học hỏi.
Đoạn trích khắc họa về người anh hùng Đăm Săn trong cuộc chiến bảo vệ buôn làng cũng là cuộc chiến bảo vệ danh dự, lòng tự tôn cá nhân cũng như cộng đồng dân tộc. Trong đoạn trích, tài nặng, bản lĩnh, lòng dũng cảm cũng như sức mạnh của Đăm Săn được hiện lên vô cùng mạnh mẽ và rõ rệt.
Cuộc chiến sinh tử này có khởi nguồn là do tên tù trưởng sắt tên Mtao Mxây đã cướp Hơ Nhị – vợ của Đăm Săn. Người Ê đê vốn theo chế độ mẫu hệ, vai trò của người phụ nữ trong gia đình là quan trọng vô cùng, chính vì vậy mà chuyện bị cướp vợ là một nỗi sỉ nhục, không thể chấp nhận được, nó ảnh hưởng đến cả danh dự của cộng đồng. Chính vì vậy, cuộc chiến lấy lại vợ bắt buộc phải có, Đăm Săn phải chiến đấu với kẻ thù để giành lại người vợ, chứng tỏ sự hùng mạnh của Đăm Săn, cũng là của cả cộng đồng người Ê -đê, để kẻ thù nhìn nhận được sức mạnh đó mà không dám làm bừa nữa.
Vẻ đẹp của chàng Đăm Săn được biểu hiện rất rõ ngay từ khi chàng bước chân vào lãnh địa của Mtao Mxây. Sự xuất hiện của chàng kiến Tù trưởng Sắt vốn nổi tiếng hung bạo dù kiêu căng ngạo mạn cũng luôn phải dè chừng. Đăm – săn và những đồng minh tuy đang đứng trên lãnh địa của kẻ thù nhưng không hề run sợ, cũng chẳng chút nao núng. Đăm -săn với: “ khố màu sặc sỡ, đầu đội khăn đẹp cùng khí thế hừng hực Gươm sáng như mặt trời. Thân mình ở trần như quả dưa, ở thế chờ sẵn như con sóc. Mắt sáng gấp đôi gấp ba mắt thường”. Những hình ảnh thể hiện sự tráng lệ và phi thường. Trước Đăm – săn bản lĩnh của tên Mtao Mxây cũng chỉ được vậy, thậm chí còn lộ rõ sự hèn nhát trong lời nói: “Ngươi không được đâm ta khi ta đang đi xuống đó, nghe”. Đáp lại một cách đanh thép, Đăm – săn nói: Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi xuống nhỉ? Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta củng không thèm đâm nữa là.
Cuộc chiến sinh tử này không có chỗ cho kẻ hèn nhát, cuộc đối đầu giữa hai tù trưởng có ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống sau này của nhân dân hai bộ tộc. Tuy nhiên, kế và tả đến đây, người đọc có thể nhìn nhận được rằng Mtao Mxây đáng thể hiện rõ sự thiếu bản lĩnh. Mọi cử chỉ, ngôn ngữ, hành động của Đăm Săn đều nổi bật, vượt trội hơn tên tù trưởng Sắt. Tên Mtao Mxây này thể hiện rõ sự khoác lác khi lời nói của hắn được minh chứng bằng tiếng khiên kêu lộc cộc, lạch xạch như tiếng những quả mướp khô, còn Đăm Săn lại đáp trả bằng màn múa khiên không thể đẹp và hào hùng hơn: “Một bước nhảy, chàng vượt qua mấy đồi tranh. Một bước lùi, vượt qua mấy đồi mía. Tiếng gió khiển rít vù vù như dông bão, cây cối nhà cửa ở xung quanh củng nghiêng ngả. Lần múa khiên thứ hai của chàng còn ghê gớm hơn bởi dồn chứa sức mạnh trừng phạt Mtao Mxây. Sức mạnh Đăm Săn có được còn nhờ sự trợ lực của người vợ Hơ Nhị khi nàng ném trâu và thuốc cho chàng để sức lực tăng lên gấp bội. Có thể nói rằng, trong cuộc chiến này, Đăm Săn không hề đơn độc. Tình nghĩa vợ chồng, sức mạnh của tình nghĩa ấy to lớn vô cùng.
Hơn hết, vì đây là cuộc chiến chính nghĩa và vì lý do cũng rất chính nghĩa nên Đăm Săn còn được sự giúp sức của những lực lượng siêu nhiên. Ông trời đã giúp Đăm Săn đánh rơi áo giáp của Mtao Mxây. Khi không còn áo sắt, hắn thật thảm hại và hèn nhát khi lần lượt chạy trốn vào chuồng heo, chuồng trâu, khi sắp chết lại buông ra những lời hèn nhát. Chiến thắng sẽ luôn đứng về những người tốt, lương thiện và với cuộc đấu tranh chính đáng
Chiến thắng được tôn vinh cùng với việc Đăm Săn được sở hữu tất cả tài sản, dân làng, tôi tớ của tên tù trưởng sắt Mtao Mxây. Những hình ảnh tráng lệ với quy mô hoành tráng: mọi người tình nguyện theo Đăm Săn đông như bầy hươu nai, lố nhố như đàn kiến cánh, như bầy kiến đen, như đàn mối trắng. Càng cho thấy được vẻ đẹp uy nghi, lẫm liệt của người anh hùng
Và xứng đáng với chiến công cũng phải có một tiệc ăn mừng chiến thắng thật kì vĩ. Lời kêu gọi của Đăm Săn có sức mạnh hiệu triệu muôn người như một, chàng đã có những cống hiến to lớn cho sự bình yên và phát triển của buôn làng. Chàng vì buôn làng mà đấu tranh, buôn làng thấm thía điều đó vô cùng.. Lễ cúng mừng chiến thắng hào phóng cũng là để tôn vinh xứng đáng: Hãy lấy bảy chung rượu, bảy con trâu đực, bảy con heo thiến để cúng cho Đăm Săn này đã chiến thắng Mtao Mxây, để ta được như cây cổ thụ cao vút. Dấu ấn tâm linh sau chiến thắng cho thây Trời đứng về phía Đăm Săn. Không khí hội còn náo nức tưng bừng với chiêng trống vang lừng khiên vỡ cả sàn nhà, làm bay mái tranh lợp nhà, con khỉ con vượn mải nghe mà quên đi hái trái cây, những con voi và con tê giác cũng phải lắng nghe mà quên cả cho con bú. Hình ảnh ăn mừng cũng bừng bừng sự phấn khởi và khí thế
Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây rất hay và mang lại nhiều cảm xúc cho người đọc, đoạn trích đã đem lại cho người đọc cái nhìn khách quan nhưng toàn diện về người anh hùng của dân tộc E đê – chàng tù trưởng Đăm -săn trong cuộc chiến danh dự cũng là cuộc chiến bảo vệ cuộc sống bình yên cho dân tộc mình. Câu chuyện sử thi này có tầm ảnh hưởng vô cùng sâu sắc cho cộng đồng dân tộc Ê đê, Qua đây cũng thấy được tình cảm cộng đồng, ý thức cộng đồng của người dân tộc Ể – đê là vô cùng đáng quý, thành di sản quý báu của Tây Nguyên và dân tộc Việt Nam, đánh dấu thời đại sử thi rực rỡ với vẻ đẹp.
Minh
