Hướng dẫn soạn văn Thực hành về lựa chọn trật tự các bộ phận trong câu

Hướng dẫn soạn văn Thực hành về lựa chọn trật tự các bộ phận trong câu

Hướng dẫn

Hướng dẫn soạn văn Thực hành về lựa chọn trật tự các bộ phận trong câu là tài liệu tham khảo hữu ích cho quá trình tìm hiểu và luyện tập kĩ năng lựa chọn trật tự từ trong câu. Các bạn hãy tham khảo nhé!

I. Trật tự trong câu đơn

1. Cho đoạn trích và trả lời câu hỏi:

Hắn móc đủ mọi túi, để tìm một cái gì, hắn giơ ra: Đó là một con dao nhỏ, nhưng rất sắc. Hắn nghiến răng nói tiếp:

– Vâng, bẩm cụ không được thì con phải đâm chết dăm ba thằng, rồi cụ bắt con giải huyện.

(Nam Cao – Chí Phèo)

a. Có thể sắp xếp phần in đậm theo trật tự “rất sắc, nhưng nhỏ” mà câu vẫn phù hợp với mạch ý trong đoạn văn được không?

b. Việc sắp xếp theo trật tự “nhỏ, nhưng rất sắc” có tác dụng như thế nào đối với sự thể hiện ý nghĩa của câu và sự liên kết ý trong đoạn văn?

c. So sánh với trật tự của các từ ngữ đó trong trường hợp sau:

Hắn có một con dao rất sắc nhưng nhỏ. Dao ấy thì chặt làm sao được cành cây to này?

Trong mỗi trường hợp trên đây, trật tự sắp xếp các bộ phận câu có mục đích gì? (xét trong quan hệ về ý nghĩa với các câu đi trước, đi sau)

Trả lời:

a. Nếu ta thay đổi trật tự phần in đậm ở trên thì câu văn sẽ trở thành: Đó là một con dao rất sắc, nhưng nhỏ thì câu văn vẫn đảm bảo nội dung ý nghĩa và cấu tạo ngữ pháp. Nhưng khi đặt vào ngữ cảnh đoạn văn thì trật tự sắp xếp sau khi thay đổi sẽ không phù hợp với logic hay mục đích của hành động là đe doạ, uy hiếp bá Kiến của nhân vật Chí Phèo.

b. Việc sắp xếp theo trật tự “nhỏ, nhưng rất sắc” có tác dụng nhấn mạnh vào mục đích đe dọa, uy hiếp Bá Kiến của nhân vật Chí Phèo. Vì vậy, nếu ta đổi vị trí của từ nhỏ cho cụm từ rất sắc thì sắc thái uy hiếp và đe doạ đối phương sẽ bị giảm đi.

c. Trong câu: Hẳn có một con dao rất sắc nhưng nhỏ. Dao ấy thì làm sao chật được cành cây to này, người nói thể hiện mục đích muốn phủ định tác dụng của con dao (con dao tuy sắc nhưng nhỏ thì không thể chặt cành cây to dược). Như vậy việc đặt tính từ “nhỏ” ở sau “rất sắc” trong câu văn này là hoàn toàn hợp lí.

2. Em hãy lựa chọn cách viết tối ưu và giải thích lí do của sự lựa chọn đó

A. Bạn em nhỏ người nhưng rất thông minh. Thầy giáo dã đưa bạn ấy vào đội tuyển học sinh giỏi.

B. Bạn em rất thông minh, nhưng nhỏ người. Thầy giáo đã đưa bạn ấy vào đội tuyển học sinh giỏi.

Trả lời

Trong hai cách viết trên, cách viết (A) hợp lí và tối ưu, vì:

– Ở cách viết thứ nhất, cụm từ rất “thông minh” là trọng tâm và mục đích cần nhấn mạnh của người nói, là luận cứ quan trọng nhất để dẫn tới kết luận sau. Đồng thời có mối liên hệ chặt chẽ với mệnh đề sau, vì thông minh nên “Thầy giáo đưa bạn ấy vào đội tuyển học sinh giỏi”. Trong trường hợp này, hai câu diễn đạt một lập luận, câu đầu nêu luận cứ, câu sau là kết luận.

– Còn cách viết (B) không phù hợp, vì không nhấn mạnh vào sự thông minh của người bạn của người nói và không logic với câu sau.

3. Trong mỗi đoạn trích đều có những câu văn có bộ phận biểu hiện thời gian (phần in đậm), nhưng bộ phận đó được đặt ở những vị trí khác nhau trong câu (đầu, giữa, cuối câu). Hãy phân tích tác dụng của mỗi cách sắp xếp

Trả lời:

a. …Một đêm khuya, Mị nghe tiếng gõ vách /…/. Mị vừa bước ra, lập tức có mấy người choàng đến, nhét áo vào miệng Mị rồi bịt mắt cõng Mị đi.

Sáng hôm sau, Mị mới biết mình đang ngồi trong nhà thống lí Pá Tra…

(Tô Hoài — Vợ chồng A Phủ)

Trong đoạn văn này, để đảm nhận chức năng nêu hoàn cảnh thời gian diễn ra các sự kiện xảy ra sau đó (Mị bị bắt rồi bị đưa đi) thì trạng ngữ chỉ thời gian (“Một đêm khuya”) được đặt ở đầu câu là hoàn toàn hợp lí.

Ở câu văn tiếp theo, phần trạng ngữ chỉ thời gian (Sáng hôm sau) được đặt ở đầu câu và vừa có tác dụng nêu hoàn cảnh thời gian diễn ra các sự kiện xảy ra sau đó, vừa có tác dụng liên kết câu. Người ta không thể thay đổi trật tự và đặt nó ở cuối câu hay giữa câu vì sẽ phá vỡ sự liên kết giữa các câu và sự liền mạch của các sự kiện.

b. … Nhưng mà biết đứa nào đã đẻ ra Chí Phèo? Có mà trời biết! Hắn không biết, cả làng Vũ Đại cũng không ai biết…

Một anh đi thả ống lươn, một buổi sáng tinh sương, đã thấy hắn trần truồng và xám ngắt trong một váy đụp…

(Nam Cao- Chí Phèo)

Trả lời:

Trong câu văn này, trạng ngữ chỉ thời gian (một buổi sáng tinh sương) lại đặt sau hành động của một chủ thể (Một anh đi thả ống lươn) và đứng ở vị trí giữa câu, vì các câu văn trước đang tập trung vào vấn đề: Ai biết người nào đẻ ra Chí Phèo?, nên ở câu văn phía sau cần nêu bật người hành động (chứ không phải thời gian của hành động) lên đầu câu để đảm bảo tính liên kết giữa các câu.

II. Trật tự trong câu ghép

1. Trong những câu ghép ở các đoạn trích sau, vì sao vế in đậm lại đặt ớ vị trí sau so với vế còn lại? Khi đặt vế đó ở vị trí trước thì nội dung của câu và mạch ý của đoạn có gì thay đổi?

a. Chí Phèo đoán chắc rằng một người đàn bà hỏi một người đàn bà khác đi bán vải ở Nam Định. Hẳn lại nao nao buồn, là vì mẩu chuyện ấy nhắc cho hắn một cái gỉ rất xa xôi. Hình như có một thời hắn đã ao ước cỏ một gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải.

(Nam Cao — Chí Phèo)

Trả lời:

Trong đoạn văn trên, vế chỉ nguyên nhân của câu ghép (vế in đậm) đặt sau vế chính (Hắn lại nao nao buồn) vì vế chính có mối liên hệ với câu trước đó về mặt ý nghĩa và đều thể hiện dòng suy nghĩ của Chí Phèo. Còn vế in đậm được đặt ở sau vì nó có mối liên hệ về mặt ý nghĩa với câu sau, vì câu sau này chính là sự cụ thể hoá cho ý “một cái gì đó rất xa xôi”.

b. Thưa cụ, việc đó là việc riêng của chị cháu. Tùy ý chị cháu cư xử. Cháu không có quyền lạm bàn tới, tuy đối với chị cháu cũng như đối với quan huyện, cháu vẫn là người chịu ơn.

Trả lời

Trong câu ghép này, vế tuy đối với chị cháu cũng như đôi với quan huyện được đặt sau để nhấn mạnh ý cũng như bổ sung một thông tin cần thiết và mang ý nghĩa nhượng bộ.

2. Lựa chọn câu văn thích hợp nhất để dùng vào vị trí bỏ trống ở đầu đoạn văn sau đây

[…] Trong các thời kì khác nhau trước đây, các nhà chính trị, nhà văn lỗi lạc,… đã phát triển nó và hoàn toàn nắm vững nó. Ví dụ: Na-pô-lê-ông đọc tốc độ 2000 từ/phút, Ban-dắc đọc tốc độ 4000từ/phút, Mác-xim Go-rơ-ki đọc mỗi trang sách chỉ mất vài giây,…

(Theo Lịch văn hóa tổng hợp 1987 – 1990)

Trả lời:

Phương án C. Trong những năm gần đây, các phương pháp đọc nhanh đã được phổ biến khá rộng, nhưng nó không phải là điều mới lạ.

Theo Tapchivanhoc.com