Tạp chí văn học
Phân tích nhân vật Phương Định trong tác phẩm Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê
Bài làm
Lê Minh Khuê là một trong những nữ nhà văn tiêu biểu trong nền văn chương Việt Nam hiện đại, sự phóng bút tác nghiệp của bà chuyên nghiệp nhất là ở những thể loại thuộc về đề tài thời chiến, ghi lại những dấu ấn của tuổi trẻ trên bước đường góp công chiến thắng quân thù. Những ngôi sao xa xôi là một trong những sáng tác hay, có độ phổ biến với công chúng bạn đọc sâu sắc của bà.
Nhân vật chính trong tác phẩm là Phương Định, nữ thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Phương Định – cô thiếu nữ tuổi mới mười tám đôi mươi giàu sự hồn nhiên, mơ mộng đúng bản chất nhưng cũng sáng ngời lên vẻ đẹp của người lính giữa chiến trường, sức mạnh không hề thua kém những cánh mày râu, dũng cảm, gan góc, không sợ hy sinh.
Lê Minh Khuê là một nữ nhà văn, nhưng bà cũng là một người lính. Cuộc đời người lính với những trải nghiệm ở những nơi chiến địa với mưa bom, bão đạn, sự khổ cự trăm bề bà đều đã có sự cảm nhận. Điều đó tác động vào trong ý thức, cùng với những suy nghĩ của bà đã thôi thúc bà viết lên những trang văn và cũng là những trang nhật ký cuộc sống vừa chân thực lại đậm tinh thần nhân đạo, nhân văn. Tất cả những ấn tượng về cuộc đời người thiếu nữ cũng cầm súng làm lính, về cuộc sống nơi chiến trường được Lê Minh Khuê khắc họa qua việc xây dựng nhân vật Phương Định, đặc biệt là đời sống nội tâm của cô.
Phương Định và đồng đội của mình có hoàn cảnh sống và chiến đấu nhiều gian khổ. Họ phải sống ở trong một cái hang dưới chân cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn, nơi tập trung nhiều sự nguy hiểm nhất vì bom đạn và mũi súng quân thù: ““Đường bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn. Hai bên đường không có lá xanh. Chỉ có những thân cây bị tước khô cháy. Những cây nhiều rễ nằm lăn lóc. Những tảng đá to. Một vài cái thùng xăng hoặc thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất”. Hiện thực của chiến tranh là thế, cũng không dễ để hèn nhát, điều quan trọng nhất để sống một cuộc đời đáng sống, đó là phải biết hướng về tương lai với niềm tin mãnh liệt với Tổ quốc cùng với đó là sự vững ý chí, sự quyết tâm, can trường của bản thân.
Công việc của Phương Định cùng các đồng đội của mình cũng có nhiều sự nguy hiểm, nói chung họ làm công việc phá bom mìn, những quả bom, hố bom chưa bị phát nổ. Công việc này thật sự rất mạo hiểm, nếu không có sự bình tĩnh, gan lì, kiên cường và dũng cảm thì rất khó có thể xoay xở với các tình thế có thể xảy ra.
Công việc gian khổ là thế nhưng Phương Định luôn tự chủ được cuộc sống của bản thân mình. Giữa bộn bề những hiểm nguy của tình hình chiến sự, Phương Định vẫn dành riêng cho mình một khoảng lặng của cuộc sống, vẫn hồn nhiên, trong sáng đầy tin cẩn vào tương lai. Ở Phương Định toát lên vẻ đẹp sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, vẻ đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mĩ khi cô có lý tưởng sống vô cùng cao đẹp sống rất dũng cảm, không sợ gian khổ, hi sinh. Từ một cô gái thị thành còn ngồi ghế nhà trường nhưng vì tinh thần yêu Tổ quốc, tinh thần dân tộc cao cả mà Phương Định quyết tâm ra chiến trường, mong đóng góp chút sức lực cho cuộc chiến giành độc lập, tự do của Tổ quốc.
Công việc khó khăn, nguy hiểm vô cùng nhưng chưa bao giờ Phương Định cảm thấy sợ sệt hay muốn buông bỏ. Cô không yêu công việc này, nhưng cô luôn nghĩ cho anh em đồng đội và đặc biệt là cô có tinh thần ham cống hiến vô cùng sâu sắc. Cô có cách nghĩ về hoàn cảnh sống của mình một cách rất đáng ngưỡng mộ, nó giản dị, chân thật mà thấm thía đến từng chi tiết: “Có ở đâu như thế này không: đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp chung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ…”. Công việc nguy hiểm là thế mà cô vẫn nghĩ một cách rất bình thản: “Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít: ba lần”. Thật là biết đùa trước gian khó. Cuộc đời làm lính đã tôi luyện lên một Phương Định gan góc và kiên cường, khiến cho ai cũng cảm thấy yêu quý và ngưỡng mộ.
Cô gái này có nét tinh nghịch, hồn nhiên và ngây thơ khiến cho ai cũng cảm thấy cô thật đáng yêu và dễ mến. Phương Định từng là nữ sinh áo trắng đến từ thủ đô, chính vì vậy, cuộc sống ở chiến trường dù có khắc nghiệt đến đâu thì cô vẫn không bị mất chất, cái bản chất thuộc về bản năng của một cô thiếu nữ nhiều mộng mơ cũng được thể hiện một cách vô cùng rõ nét. Cô hay nghĩ về những hoài niệm cùng gia đình, rồi những hoài niệm về thời học trò. Những suy nghĩ này làm dịu mát tâm hồn cô giữa hoàn cảnh khốc liệt của chiến tranh. Sau những giây phút căng thẳng ở cao điểm, cô luôn muốn nhanh chóng trở về hàng, đó là thế giới hoàn toàn khác lạ so với thế giới bên ngoài kia, thế giới dành riêng cho những cô gái có tâm hồn nhiều sự mộng mơ. Phương Định có thể hát, có thể làm biếng, có thể nghĩ ngợi lung tung và cả viết nhật ký. Trong những hành động tưởng chừng rất bản năng ấy có chất chứa cả những ý thức của một cô gái sống có trách nhiệm với cuộc đời.
Vẻ đẹp tâm hồn Phương Định ngời sáng nhất khi cơn mưa đá bất ngờ ập đến. Chỉ một cơn mưa đá đột ngột thôi nhưng cũng làm cho tâm trạng Phương Định có sự chuyển biến rõ rệt hẳn, bao nhiêu những mệt mỏi tan biến hết nhường chỗ có những niềm vui tuổi trẻ rất đỗi bình dị, thân thương:” Mưa đá!Cha mẹ ơi!Mưa đá!”. Chỉ một trận mưa đá vụt đi qua cũng đánh thức ở Phương Định rất nhiều kỉ niệm về thành phố, quê hương, về gia đình, về thời áo trắng và tuổi thơ thanh bình của mình. Cô thiếu nữ Phương Định thật đáng yêu và gần gũi
Ở Phương Định nét đẹp tâm hồn và tính cách của cô còn được ngời sáng trong tình đồng đội thắm thiết. Cô yêu thương và luôn lo lắng cho đồng đội của mình. Hiểu họ và quan tâm đến họ một cách thật lòng. Đặc biệt, cô dành tình yêu và sự mến phục cho tất cả những chiến sỹ cô gặp ngày đêm trên con đường mặt trận. Với Phương Định “những người đẹp nhất, thông minh, cam đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục có ngôi sao trên mũ”.
Tình đồng chí đồng đội của Phương Định thật đẹp, thật cao cả. Điều đó tiếp thêm sức mạnh cho cô để cô có thể vững tin hoàn thành tốt nhiệm vụ và hướng về phía trước. Sống một cuộc đời người lính trọn vẹn những ỹ nghĩa.
Qua việc phân tích hình tượng của nhân vật Phương Định, cuộc sống chiến đấu của các cô thanh niên xung phong được tái hiện đầy đủ, chân thực và sinh động với vẻ đẹp tỏa sáng. Đáng quý vô cùng, họ là những con người đã làm lên lịch sử dân tộc. Những đóng góp cá nhân của họ to lớn vô cùng.
Minh Anh
