Tạp chí văn học
Phân tích nhân vật Phùng trong truyện ngắn Chiếc Thuyền Ngoài Xa của Nguyễn Minh Châu
Bài làm
Nguyễn Minh Châu là một trong những tác giả có một lối viết văn vô cùng sáng tạo và đặc sắc. Ông luôn luôn trăn trở đi tìm chất ngọc ẩn giấu trong mỗi một con người. Chặng đường văn học sau đổi mới đã hướng tác giả viết đến những tác phẩm nghiên về đời tư thế sự. Và truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” là một trong những truyện ngắn trong giai đoạn văn học sau đổi mới nghiêng về đời tư thế sự. Trong tác phẩm thì nhân vật Phùng hiện lên vô cùng đặc sắc và thể hiện được quan điểm của nhà văn.
Trong tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” thì nhân vật Phùng thể hiện quan niệm về nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Minh Châu vô cùng rõ nét. Nhân vật Phùng là người yêu nghề, có trách nhiệm với nghề của mình cho nên khi được giao nhiệm vụ chụp một tấm lịch buổi sáng thì chính anh cũng đã phục kích mấy buổi sáng mà chưa chụp được bức ảnh nào ưng ý. Thế rồi cơ may đến thì anh đã tìm kiếm được một bức ảnh thật ưng ý. Phùng không đơn giản, không qua loa với công việc cho nên anh luôn luôn hết lòng vì công việc của mình.
Nhà văn Nguyễn Minh Châu cũng đã xây dựng lên nhân Phùng là một nghệ sĩ tài năng. Phùng cũng đã phát hiện bức tranh thiên nhiên giàu giá trị nghệ thuật biết bơ nhiêu. Khi đó trước mặt Phùng lúc này đây hiện lên một phong cảnh thiên nhiên vô cùng đẹp đẽ, giống như một bức danh họa thời cổ vậy. Đó là hình ảnh một chiếc thuyền ngoài xa có mũi thuyền như cứ in một nét mơ hồ như cứ lòe ngòe vào chính bầu sương mù trắng giống như sữa có đôi chút có màu hồng hồng của mặt trời như chiếu vào. Trên chiếc thuyền đó có vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, và chiếc thuyền này cũng lại đang hướng mặt vào bờ”. Chộp được một khoảnh khắc đẹp này thì Phùng là người nghệ sĩ săn tìm cái đẹp. Ở Phùng anh như thực sự biết quan sát bằng đôi mắt tinh tường, đó là một con mắt của người nhà nghề thì cũng có thể lựa chọn cái đẹp hài hoà giữa thiên nhiên, cảnh vật, con người – vẻ đẹp mà cả đời bấm máy anh chỉ gặp một lần.
Nhân vật Phùng là nhân vật tư tưởng – nhân vật thể hiện được suy nghĩ cũng như quan điểm nghệ thuật của tác giả Nguyễn Minh Châu. Khi đứng nhìn cảnh đẹp đã làm cho Phùng xúc động và anh cũng lại nhận ra sự rung cảm của tâm hồn mình như được thanh lọc. Nhân vật Phùng như cũng lại liên tưởng tới câu nói của ai đó rằng bản thân cái đẹp chính là đạo đức. Không chỉ thế mà Phùng như tưởng chính mình vừa khám phá ra được chính cái chân lí của sự hoàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn. Khi đó thì người nghệ sĩ cảm thấy hạnh phúc khi khám phá và sáng tạo biết bao nhiêu khi anh cảm nhận cái đẹp hài hoà, lãng mạn giữa thiên nhiên và cuộc đời. Có thể cảm nhận thấy được chính trong hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa kia giữa biển trời mờ sương. Chính nhân vật Phùng đã cảm nhận cái đẹp toàn bích và đồng thời cũng cảm thấy tâm hồn mình như được gột rửa, trở nên trong trẻo, tinh khôi. Thế rồi chính ta cũng nhận thấy người nghệ sĩ phải là người phát hiện và mang cái đẹp đến cho đời thêm hương sắc.
Đối với nhân vật Phùng thể hiện được quan niệm chính về nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Minh Châu. Thông qua việc khám phá bức ảnh đẹp lãng mạn chiếc thuyền ngoài xa của người nghệ sĩ Phùng, tác giả Nguyễn Minh Châu muốn đề ra một quan niệm về nghệ thuật đó chính là nghệ thuật chân chính bao giờ cũng bắt nguồn từ cuộc sống và phục vụ cho cuộc sống. Thế rồi người nghệ sĩ phải có tài năng, đồng thời lại có sự lao động miệt mài và phải có sự xúc động trước cái đẹp thì mới sáng tạo được những tác phẩm có giá trị hơn.
Xây dựng nhân vật Phùng thể hiện cách nhìn về cuộc sống của nhà văn Nguyễn Minh Châu. Người nghệ sĩ Phùng là người có tấm lòng nhân hậu bởi khi chưa thoả thuê ngắm bức ảnh “chiếc thuyền ngoài xa” thì ngay lúc ấy thôi hình ảnh chiếc thuyền đâm thẳng vào nơi Phùng đứng. Lúc đó thì chính người nghệ sĩ đã tận mắt chứng kiến được hình ảnh từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như mơ bước ra một người đàn bà xấu xí. Thêm với đó là một lão đàn ông thô kệch, dữ dằn. Lão đàn ông này đã rất hay đánh vợ như một phương cách để giải tỏa những uất ức, khổ đau trong cuộc sống mà ông phải chịu. Thực sự với hình ảnh toàn bình, toàn thiện mà người nghệ sĩ Phùng bắt gặp trên biển. Và đây là một cảnh tượng hiên ra khá bất ngờ, trớ trêu giống như một trò đùa vô cùng quái ác của chính cuộc sống thêu dệt lên.
Khi chứng kiến cảnh ấy, Phùng lúc này đây cũng đã thật kinh ngạc đến mức mà anh cũng phải há mồm ra mà nhìn. Thế rồi, sau đó Phùng lại vứt chiếc máy ảnh xuống đất, chạy nhào tới. Thế nhưng anh chưa kịp xông ra thì chính thằng Phác con lão đàn ông đã kịp tới để che chở cho người mẹ của mình. Thế rồi cho đến lần thứ hai, bản chất người lính ở người nghệ sĩ lúc này đây cũng đã lại được thể hiện. Người nghệ sĩ Phùng nhanh chóng xông ra buộc lão đàn ông phải chấm dứt hành động độc ác lại ngay lập tức. Có thể thấy được chính ành động của Phùng cho thấy anh không thể làm ngơ trước sự bạo hành của cái ác được nữa. Thông qua đây anh cũng cảm nhận được rằng hóa ra ở đằng sau cái đẹp như thật toàn bích, toàn thiện kia mà anh vừa bắt gặp trên mặt biển xa lại chẳng phải là đạo đức cũng chẳng phải là cái chân lí của sự toàn thiện. Mà chua chát sao đó lại là những cái ngang trái, những cái xấu xa những bi kịch tồn tại trong cuộc sống.
Nhân vật Phùng luôn ý thức để hoàn thiện nhân cách của chính mình, chính anh cũng đã tận mắt chứng kiến vẻ đẹp của bức ảnh chiếc thuyền ngoài xa. Đó chính là cảnh người đàn ông đáng vợ và khi lắng nghe câu chuyện của người đàn bà ở toà án . Cũng chỉ vì tình thương con, cũng chỉ vì luôn luôn ý thức phải sống cho con, vì mong nuôi con cho đến khi khôn lớn mà khi đó chị lại đồng ý chấp nhận gánh lấy cái khổ về mình. Nghệ sĩ Phùng nhận thức rất nhiều điều qua các cảnh ấy đó là ở đằng sau bức ảnh giống như một bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ. Tất cả giống như những điều nghịch lý trong cuộc sống đời thường với biết bao số phận, bao mảnh đời éo le biết bao nhiêu.
Nhà văn đã để Phùng chứng kiến hành động vũ phu của người chồng để rồi muốn phê phán tình trạng bạo lực trong gia đình, một mảng tối của xã hội đương đại lúc bấy giờ. Nghệ sĩ Phùng đã hiểu về người đàn bà hàng chài kia và có thể nhận thấy được cứ ẩn bên trong sự xấu xí, ẩn sâu trong sự nhẫn nhục là vẻ đẹp tình mẫu tử đầy vị tha, đồng thời cũng lại là những khát khao hạnh phúc bình dị đời thường của người phụ nữ còn đói nghèo, lạc hậu.
Không chỉ dừng lại ở đó người đọc còn cảm nhận thấy được một nỗi trăn trở của Phùng trong nhiều năm dài về hình ảnh người đàn bà hàng chài dường như cứ hiện ra sau mỗi lần anh ngắm bức ảnh chiếc thuyền ngoài xa mà do chính tay anh chụp. Chỉ có anh mới có thể hiểu được hết ý nghĩa của bức tranh đó. Thông qua tình huống truyện đặc sắc thì cũng chính nhân vật như đã tự ý thức và để có thể hoàn thiện nhân cách của mình. Qua nhân vật Phùng đã giúp cho truyện dường như không chỉ giàu giá trị nhân đạo thôi đâu mà truyện còn mang một cách nhìn nhận về cuộc sống hiện thực.
Vũ Huệ
