Phân tích bài thơ “Hoàng Hạc lâu tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng”

Đề bài: Anh chị hãy phân tích bài thơ “Hoàng Hạc lâu tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng” của Lí Bạch

Lí Bạch(701-762) là một trong ba nhà thơ cự phách đời Đường, ông được người đời ca ngợi là “Thi tiên” để lại hơn một nghìn bài thơ hay khác nhau. Ông coi thường danh lợi, thích ngao du sơn thủy, cầu tiên phỏng đạo. Ông từng làm quan khoảng ba năm ở kinh đô Tràng An nhưng sau đó vứt bỏ áo mũ, bỏ chọn quan trường, ông lên đường. Ông là người học rộng biết nhiều qua những bài thơ của ông chúng ta có thể dựng lại hình ảnh của một trí thức có hoài bão. Ông có tài năng, sống trong chế độ chuyên chế đang bước vào thời kì suy thoái, thơ của ông phóng khoáng tự do, có những hình tượng độc đáo. Ông viết về tình yêu thiên nhiên, tình yêu quê hương, đất nước, tình bạn tri kỉ. Tiêu biểu là bài thơ “Hoàng Hạc lâu tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng” là một trong những bài thơ thể hiện rõ đặc trưng thơ của ông. Bài thơ khai thác đề tài tình bạn, là cảm xúc về cuộc chia tay trong cảm nhận của người ở lại, lấy cảm hứng từ cuộc chia tay người bạn tri âm tri kỉ đó là Mạnh Hạo Nhiên, nhà thơ thể hiện nỗi niềm day dứt của mình về cuộc đời này. Bài thơ làm cho ta cảm thấy xúc động trước tình bạn của hai con người, người đi không muốn chia xa, người ở lại thương nhớ khôn nguôi, tình cảnh tiễn biệt nhau thật là làm cho người ta xúc động:

“Cố nhân tây từ Hoàng Hạc lâu

Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu

Cô phàm viễn ảnh bích không tận

Duy kiến Trường Giang thiên tế lưu”.

Mở đầu bài thơ tác gải đã giới thiệu “cố nhân” là người tri âm tri kỉ hay cũng có thể nói rằng đó là bạn cũ, người xưa. Trong câu đầu nói lên mối quan hệ sâu sắc, lâu bền về tình bạn đẹp giữa hai nhà thơ, đó là bạn tao nhân mặc khách:

“Cố nhân tây từ Hoàng Hạc lâu”

(Bạn từ lầu Hạc lên đường)

Câu thơ tuy được dịch rất hay nhưng vẫn chưa làm rõ ý của chữ “tây” chữ “tây” ý chỉ hướng đi của Mạnh Hạo Nhiên. Còn ở chữ “bạn” thì chưa lột tả được hết ý và cảm xúc của từ “cố nhân”. Ở trong thơ cổ ta có thể thấy mỗi lần từ “cố nhân xuất hiện lại gợi bao tình nghĩa sâu đậm làm rung động lòng người, Mạnh Hạo Nhiên cũng có câu:

“Dạng chu tầm thủy tiện

Nhân phỏng cố nhân cư”

(Thuật dòng đủng đỉnh thuyền bơi

Cố nhân gần đó, qua chơi thăm nhà)

Câu hai hoàn thiện và phát triển ý của câu thứ nhất, nói rõ rằng: thời gian cố nhân lên đường và nơi cố nhân sẽ đến.Mạnh Hạo Nhiên lên đường vào tháng ba: “tam nguyệt” mùa hoa khói: “yên hoa”, xuối về nơi phồn hoa, tráng lệ đó là Dương Châu- một trong những đô thị đẹp nổi tiếng của thời nhà Đường:

“Yến hoa tam nguyệt há Dương Châu”

(Giữa mùa hoa khói Châu Dương xuôi dòng)

Ngô Tất Tố đã dịch rất sáng tạo chữ “há” được tác giả dịch thành “xuôi dòng” làm cho bản dịch thật hay, tăng sự hấp dẫn cho bài thơ. Từ “yên hoa” là một thi liệu, một ẩn dụ giàu chất thơ, mà ta thấy hay bắt gặp ở trong thơ Đường thi. Câu thơ xác định thời gian và nơi đến mà còn bắt gặp trong đó là nỗi niềm của kẻ đi người ở lại. Lầu Hoàng Hạc cách xa Dương Châu hàng nghìn dặm biết bao giờ mới có thể gặp lại nhau.

 

Trong hai câu mở đầu, yếu tố tự sự chỉ là bề nổi của câu chữ còn nỗi niềm bên sâu trong lòng tác gải mới là nghĩa hàm ẩn. Nơi “thi hội tao nhân” cũng đó là nơi từ biệt, đó chính là Hoàng Hạc lâu. Lí Bạch dù là đứng ở trên lầu cao hay là ở một địa điểm nào đó trên bến sông, thì cũng dõi theo chiếc thuyền của Mạnh Hạo Nhiên rời đi mà đau lòng.

Tiếp đến là hai câu thơ cuối- linh hồn của bài thơ, giãi bày hết những tình cảm sâu sắc, đẹp đẽ cảm động của nhà thơ Lí Bạch đối với cố nhân Mạnh Hạo Nhiên:

“Cô phàm viễn ảnh bích không tận

Duy khiến Trường Giang thiên tế lưu”

(Bóng buồm đã khuất bầu không

Trông theo chỉ thấy dòng sông bên trời)

Hình ảnh hiện lên miêu tả trực tiếp: dòng sông, cánh buồm, bầu trời là hình ảnh Lí Bạch vẫn đang đứng nhìn con thuyền đưa cố nhân đi xa về chốn quan trường. Cánh buồm trong bản phiên âm là “cô phàm” ý chỉ cánh buồm cô đơn, lẻ loi, xa dần, mờ dần rồi biến mất chỉ còn lại trước mắt là biển nước mênh mông. Tác giả cứ đứng đó mãi cho thấy tình bạn của ông và Mạnh Hạo Nhiên thật sự rất sâu sắc. Con sông thì trở nên rộng bao la khi cái hữu hạn của nó đồng nhất với cái vô hạn của bầu trời. Còn chiếc thuyền chở Mạnh Hạo Nhiên thì ngày càng nhỏ bé trước biển trời rộng lớn bé dần rồi biến mất vào khoảng không gian vô vận. Lí Bạch đã dùng thiên nhiên, mượn hình ảnh thiên nhiên để nói lên tình cảm, nỗi buồn thương, lưu luyến bạn, nỗi nhớ bạn đến da diết.

Bài thơ phản ánh một tâm hồn đẹp, một tình bạn đẹp, bài thơ “Hoàng Hạc lâu tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng đã làm người đọc rung động trước tình bạn của Lí Bạch và cố nhân của ông trong buổi tiễn biệt người về chốn quan trường. Là một bài viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt với cấu trúc không gian xa gần, lấy ngoại cảnh để miêu tả nội tâm, giàu ngôn ngữ, gợi cảm, hàm xúc.