Phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà

Đề bài: Phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà – Nguyễn Khuyến

Bài làm

Khi nhắc đến thơ Nguyễn Khuyến, người ta thường nhớ tới một giọng văn, một tư tưởng buồn, bởi thơ của ông luôn mang mác một mỗi buồn trước thực trạng xã hội lúc bấy giờ. Nhưng khi đọc bài thơ Bạn đến chơi nhà của ông, thì những suy nghĩ, những tư tưởng trước đây phải chăng đã bị tan biến bởi: cái dí dỏm, cái hồn nhiên chính là những gì mà ông đã làm sáng tỏ trong bài thơ này.

Bạn đến chơi nhà chính là điều mà tác giả muốn được bộc bạch, được chia sẻ về tình bạn keo sơn, gắn bó, bỏ qua những thứ tầm thường, bỏ qua sự nghèo đói, thiếu thốn để con người ta trở nên thân thiết và quý mến nhau nhiều hơn, để con người ta có thể thấy yêu thêm tình bạn thiêng liêng, mà gắn bó, keo sơn ấy.

Câu mở đầu của bài thơ phải chăng như một lời mời gọi, lời chào thân tình của tác giả với một người bạn lâu ngày mới gặp lại:

Đã bấy lâu nay bác tới chơi nhà

Càng về già, con người ta càng trở nên an nhàn, những người bạn của mình thì lại ít khi gặp, nên đôi khi người già thường khao khát những cuộc trò chuyện tâm tình và gạt bỏ đi sự cô đơn, lạnh lẽo. Bởi vậy, niềm vui khi có bạn đến chơi nhà của tác giả lại càng trở nên mãnh liệt hơn. Cách xưng hô của tác giả khi gọi bạn bẳng bác như thể hiện sự gắn bó, thân thiết không thể tách rời giữa chủ nhà và khách tới chơi nhà.

Cái vui của tác giả khi bạn đến chơi, nhưng hoàn cảnh mà tác giả đặt ra phải chăng lại trái ngược với những gì tác giả đang có: Bạn đến chơi nhà thì chủ nhà phải tiếp nước, mời trầu, mời rượu. Nhưng phải chăng là do hoàn cảnh xã hội, sự khó khăn về kinh tế, cũng như nơi sinh sống khiến cho chủ nhà không thể tiếp đãi bạn một cách lịch thiệp nhất. Bởi vậy mà tác giả đã bắt nhịp trò chuyện bằng câu thơ:

Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa

Ao sâu nước cả khôn chài cá,

Vườn rộng rào thưa khó đuổi gà.

Cải chửa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Tác giả đã rất khéo léo để ám chỉ rằng, bạn đến chơi nhà là quý hóa lắm rồi, nhưng do sự thiếu thốn và không chuẩn bị kịp thời của gia chủ nên không thể tiếp bạn một bữa cơm đầy đủ được. Vậy thì nếu đã không thể tiếp bạn với một bữa cơm tươm tất thì ta hãy lấy miếng trầu, chén nước để trò chuyện. Nhưng trầu cũng hết, vậy trong ý thơ đó, người đọc dễ dàng nhận thấy sự bối rối, lúng túng của tác giả khi đặt trong tình huống trớ trêu đó. Là một vị đại quan trong triều đình, đáng ra không bao giờ bảo lo lắng, bối rối về những thứ vật chất tầm thường này, thế mà khi trở thành một ông già thôn quê, những thứ đó trở nên thật đáng lo nghĩ.

Nhưng có thật là tác giả là một ông chủ nghèo khó? Không, ông chính là một con người giàu có bậc nhất tại nơi đây. Giàu có đâu chỉ được tính bằng vật chất, ông giàu có bằng tinh thần, bởi sự lạc quan, sự vui vẻ, cũng như trong bài thơ, tác gải đã giới thiệu mình chẳng thiếu thứ gì bởi ông có: gà, có cải, có bầu,… trong cuộc sống của mình, nếu đã như vậy thì đâu có nghèo, ngược lại, ông còn rất vui vẻ hạnh phúc với một cuộc đạm bạc nhưng cũng không hề thiếu thốn thứ gì cả.

Nhưng không, dù có thiếu thốn về vật chất thật đấy, những trong tác giả vẫn đong đầy niềm vui, niềm hạnh phúc. Bạn ta biết ta nghèo, biết gia đình ta còn nhiều thiếu thốn, nhưng vẫn đến thăm ta, vẫn nhớ đến ta, thế thì còn gì bằng nữa, đó chính là điều quý giá nhất. Cả khách và chủ đều quên đi những thứ vật chất tầm thường, những thứ khiến con người ta trở nên mù quáng, không, tình bạn ở đây đã vượt qua cả không gian và thời gian. Tình bạn đã ấy đã vượt lên những nghi thức tiếp đãi bình thường, bỏ qua sự câu nệ hình thức để những người bạn tri kỷ có thể gặp được nhau, chia sẻ với nhau đế có thể thỏa nỗi khao khát nhớ mong này.

Trong bài thơ, tác giả đã sử dụng một từ ngữ “ta với ta” như để ám chỉ rằng, tình bạn của tác giả với người bạn hiền là tình cảm gắn bó, keo sơn không dễ gì mà bỏ được.. Bạn và nhà thơ ngồi bên nhau thủ thỉ tâm tình, hai người hòa thành một. Quả là không gì có thể đánh đổi được tình bạn Thủy chung giữa hai ta.

Bạn đến chơi nhà là một tiếng trải lòng của tác giả và cũng là một bức tranh phong cảnh thôn quê bình dị nhưng tràn đầy sức sống. Một khung cảnh thân tĩnh giữa chủ nhà với người bạn tri âm, tri kỷ của mình. Cho dù có khó khăn, gian khổ đến đâu, vật chất có thiếu thốn đến đau đi nữa thì tình bạn của chủ nhà với khách sẽ không bào giờ thay đổi. Bài thơ chính là nét bút tài hoa của Nguyễn Khuyến trong việc khắc tả tình cảm và cảnh sắc của con người.