Tạp chí văn học
Lập dàn bài cho đề bài sau: Em hãy phân tích tính sử thi trong truyện Rừng xà nu
Bài làm
I. Mở bài:
Giới thiệu tác giả, tác phẩm, chất sử thi của tác phẩm.
II. Thân bài
1.Khái niệm tính Sử thi
Sử thi được hiểu là những áng văn tự sự (bằng văn vần hoặc văn xuôi), có quy mô hoành tráng, miêu tả và ca ngợi những thành tựu to lớn, những sự kiện có tính chất toàn dân và có ý nghĩa trọng đại đối với cộng đồng, ca ngợi những người anh hùng mang sức mạnh thần kỳ, tiêu biểu cho phẩm chất và khát vọng của cả một cộng đồng dân tộc (như anh hùng Rama trong Sử thi Ramayana; Hecto trong sử thi Iliat, Ôđixê của Hy Lạp..v.v…Ở Việt Nam có người anh hùng Đam San trong Bài ca Đăm Săn của người Ê Đê…)
Mỗi một bộ sử thi chính là niềm tự hào to lớn của mỗi dân tộc đó. Sử thi trong thời cổ đại là thể loại một đi không trở lại. Có thể khẳng định trong văn học hiện nay đã không còn thể loại sử thi nữa nhưng cái không khí, tính chất của sử thi vẫn được người cầm bút thổi vào trong các sáng tác. Chất sử thi đã làm nên giá trị, làm nên sức sống cho mỗi trang viết có sức mạnh làm trỗi dậy lại không khí hùng tráng của một thời đại anh hùng. Một số truyện ngắn tiêu biểu minh họa cho sự tồn tại của nền văn học sử thi trong Văn học Việt Nam giai đoạn 1945 – 1975 phải kể đến: Truyện ngắn Những đứa con trong gia đình, Người mẹ cầm súng của nhà văn Nguyễn Thi, truyện ngắn Rừng xà nu là một trong những tác phẩm thể hiện rất rõ điều này.
2. Hoàn cảnh sử thi được hiểu là:
Trong truyện ngắn “Rừng xà nu” được viết vào năm 1965. Đây là thời điểm Mỹ đổ quân tham chiến ở miền Nam. Cuộc kháng chiến chống Mỹ ở Miền Nam ở vào hồi rất quyết liệt: giặc Mỹ lúc này điên cuồng đánh phá Cách mạng miền Nam. Trước sự hủy diệt tàn bạo của kẻ thù, tinh thần đấu tranh cách mạng của nhân dân (từ miền ngược đến miền xuôi) càng được nâng cao, càng kiên cường và bất khuất “Họ đã xuống đường và đem cả lương tâm và nhân phẩm bắn tỏa lên bầu trời đầy giặc giã” (Chu Lai)
3. Chất sử thi thể hiện trong tác phẩm Rừng Xà Nu của Nguyễn Trung Thành
– Ý 1: Chất sử thi được thể hiện qua bức tranh thiên nhiên rất hùng vĩ, tráng lệ vừa đậm chất thơ của núi rừng Tây Nguyên.
Thiên nhiên trong Rừng xà nu dường như thấm đẫm một cảm hứng sử thi và chất thơ hào hùng thể hiện qua từng trang sách. Mở đầu tác phẩm là hình ảnh bạt ngàn của “cả rừng xà nu hàng vạn cây”, thì kết thúc tác phẩm vẫn là rừng xà nu “nối tiếp nhau chạy đến chân trời”. Có thể nói đó chính là bức tranh thiên nhiên toàn cảnh về cuộc chiến tranh nhân dân rộng lớn và hào hùng của dân tộc ta.
Bằng nhiều thủ pháp nghệ thuật khác nhau như: nhân cách hóa, ẩn dụ, tượng trương, so sánh, bi tráng hóa… nhà văn đã dựng nên bức tranh rừng xà nu ở nhiều góc độ:
– Rừng xà nu đã chịu quá nhiều đau thương mất mát do bom đạn của kẻ thù gây ra.
– Sức sống mãnh liệt của cây xà nu mạnh mẽ đến mức không bom đạn nào có thể khuất phục được (So sánh với sức sống của con người Xô Man)
– Cây xà nu rất ham ánh sáng, yêu tự do, luôn vươn lên đón ánh nắng và khí trời.
– Cây xà nu vững chai, chắc chắc với thế đứng “ưỡn tấm ngực lớn của mình ra che chở cho cả dân làng”.
Ý 2: Tnú – hình ảnh người anh hùng bất tử của dân làng Xôman.
Đến với tác phẩm “Rừng xà nu”, chúng ta được thả hồn mình theo những cánh rừng xà nu bát ngát, xanh rờn đến tận chân trời, được chứng kiến sức sống mãnh liệt không gì hủy diệt được của những cây xà nu. Mặt khác chúng ta lại khâm phục biết bao người anh hùng Tnú với những phẩm chất tốt đẹp. Xây dựng hình tượng người anh hùng này cũng là biểu hiện chất “Sử thi”.
• Tnú: Hiện thân của cuộc đời đầy đau khổ, cay đắng, bị kẻ thù giết hại cả gia đình, anh đã biến đau thương thành hành động, và trở thành anh hùng lực lượng đi đánh giặc trả thù nhà nợ nước.
– Tnú trong chặng đường đầu của cách mạng (Nuôi giấu cán bộ, làm liên lạc, bị giặc bắt)
– Khi Tnu ượt ngục trở về trực tiếp lãnh đạo dân làng Xô Man đánh giặc.
– Cùng một lúc Tnú phải hứng chịu hai tấn bi kịch do tội ác của giặc gây ra (vợ con bị giặc giết, bản thân anh bị giặc đốt cụt mười đầu ngón tay)
– Hình tượng đầy ám ảnh đôi bàn tay Tnú (đôi tay cần cù lao động, đôi tay chứng nhân tội ác kẻ thù, đôi tay chưa bao giờ biết phản bội…)
Ý 3. Tính cộng đồng trong tác phẩm này:
Bên cạnh công việc miêu tả đã làm nổi bật lên hình ảnh của người anh hùng Tnú, người ta còn thấy được ở đây hình ảnh của những con người khác xung quanh nhân vật này. Những con người gan dạ dũng cảm trong cộng đồng làng Xô man. Mỗi người dân là một sức mạnh, mỗi ngọn giáo đứng lên là thể hiện một lòng căm thù giặc mạnh mẽ. Sức sống mãnh liệt đó đã được truyền từ đời này qua đời khác, từ thế hệ các cụ già đến những em bé còn thơ dại nhưng đã có ý thức về nỗi đau mất nước, mất người thân, mất chủ quyền dân tộc. Tính chất cộng đồng được thể hiện trong tác phẩm rất rõ ràng:
-Hiện lên là hình ảnh sum vầy, quây quần bên nhau, nương tựa vào nhau “cơm nước xong từ phía nhà ưng có ai đấy đánh lên một hồi mõ dài ba tiếng, dân làng lũ lượt kéo tới nhà cụ Mết”. Tất cả mọi người từ các cụ già các cô gái, những đứa trẻ sum tụ bên nhau để nghe câu chuyện cuộc đời Tnú.
– Cụ Mết, thế hệ đi trước, một con người từng xông pha trong kháng chiến chống Pháp, nay lại tiếp tục sứ mệnh tiếp thêm sức mạnh cho con cháu, là người chỉ đường dẫn lối, là người truyền lại kinh nghiệm cho thế hệ mai sau “chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo”.
– Dít, một cô gái với lòng dũng cảm, sự thông minh, ấn tượng bởi “đôi mắt mở to và bình thản”. Bình thản trước súng gươm của kẻ thù. Phẩm chất kìm nén đau thương để biến thành hành động, nhanh chóng trở thành cô bí thư chi bộ, cấp chỉ huy cao nhất của làng Xô Man.
– Rồi đến Heng “đội cái mũ sụp xin được của một anh giải phóng, mặc chiếc áo bà ba dài phết đít, vẫn đóng khố, súng đeo chéo ngang lưng ra vẻ một người lính thực sự.”, cũng dũng cảm, cũng nhanh nhẹn như Tnú. Cũng là một cây xà nu con mọc lên, tiếp bước với cây lớn làm nên rừng xà nu, làm nên bản làng Xô man mạnh mẽ.
• Có thể nói chất anh hùng tự ngàn đời đã chảy vào huyết quản của già làng Mết, từ già làng chảy qua Tnú, Tnú chảy qua Mai, Mai chảy qua Dít, Dít chảy qua Heng, Heng chảy vào những cây xà nu con mới mọc đã nhọn hoắt như những mũi lê chóc thẳng lên bầu trời. Dân tộc Việt Nam dù có hy sinh, dù có mất mát nhưng vẫn không bao giờ lùi bước trước quân thù:
“Nước Việt Nam từ trong biển máu
Người vươn lên như những thiên thần”
(Tố Hữu)
“Nước Việt Nam từ trong máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”
(Nguyễn Đình Thi)
Ý 4. Nghệ thuật trong truyện ngắn Rừng Xà Nu
– Hình thức kể chuyện với cách tạo không khí truyện rất Tây Nguyên đậm đà màu sắc sử thi truyền thống. Bao trùm lên toàn bộ thiên truyện là một khung cảnh nghiêm trang, hào khí lại vừa mang đậm chất lãng mạn cuốn hút về làng Xô man bất khuất kiên cường.
– Giọng văn trong tác phẩm “ Rừng Xà Nu” là một giọng văn mang âm hưởng vang dội như tiếng cồng tiếng chiêng của đất rừng Tây Nguyên đại ngàn hùng vĩ. Giọng văn đó ẩn chứa chất liệu làm nên tính sử thi hoàng tráng của tác phẩm.
– Kết cấu truyện theo lối vòng tròn hay còn gọi là đầu cuối tương ứng. Chính kết cấu đó tạo nên dư âm hùng tráng. Lối kết cấu này như cái khung bền vững để nhà văn khai triển câu truyện. Đây là lối kết cấu vừa đóng vừa mở. Câu chuyện đóng lại để mở một câu truyện khác. Điều này làm chúng ta tưởng tượng đây chỉ là một chương trong lịch sử ngàn đời của người Xô man, chỉ là một chương trong bản anh hùng ca vô tận của Tây Nguyên.
– Biện pháp nhân cách hóa, miêu tả cây xà nu như con người Xô Man. Vì vậy cây xà nu hiện ra như một nhân vật của câu truyện. Nguyễn Trung Thành đã biến rừng xà nu thành cả một hệ thống hình ảnh được miêu tả song song với hệ thống hình tượng nhân vật.
– Sử dụng kiểu thời gian gấp khúc “đau thương nuôi con người vụt lớn lên” (Tnú ngày bị bắt mới chỉ đứng ngang bụng cụ Mết, 3 năm sau trở về đã là chàng thanh niên lực lưỡng; Dít ngày Tnus đi còn bé, 3 năm sau anh trở về Dít đã là bí thư chi bộ)
III. Kết bài
Khẳng định vẻ đẹp sử thi của tác phẩm, của thời đại. Liên hệ “Những đứa con trong gia đình”.
Hi vọng bài lập dàn ý trên sẽ mang lại cho các bạn những kiến thức bổ ích, chúc các bạn và các em ôn tập tốt!
