Tạp chí văn học
Đề bài: Cảm nhận về bài thơ “Cảnh ngày hè” của Nguyễn Trãi.
Nguyễn Trãi( 1380-1442) là nhân vật lịch sử vĩ đại, là thiên tài trong quá khứ. Ông xứng đáng là người con ưu tú của dân tộc kể từ khi lập quốc. Về mặt văn học, Nguyễn Trãi là tác giả có vị trí lớn trong nền văn học trung đại Việt Nam.Ông không chỉ là tác giả của những áng hùng văn “ có sức mạnh bằng mười vạn quân” ( Bình Ngô đại cáo, quân trung từ mệnh tập) mà còn là tác giả của những bài thơ Nôm chứa chan cảm xúc, tình yêu nhiên nhiên, cuộc sống, nặng lòng với đất nước, nhân dân.
Tập thơ Nôm “ Quốc âm thi tập” của ông gồm 254 bài, là tập thơ Nôm sớm nhất hiện còn, đánh dấu bước phát triển của văn học chữ Nôm trong văn học trung đại. Cảnh ngày hè thuộc “ bảo kính cảnh giới” đã thể hiện vẻ đẹp tâm hồn và lý tưởng của Nguyễn Trãi,dành tình yêu cho thiên nhiên, cuộc sống, con người và vươn tới khát vọng hoà bình, hạnh phúc cho nhân dân.
Bài thơ mở ra bằng hình ảnh của một bức tranh nhiên nhiên, cuộc sống rực rỡ sắc màu:
“ Rồi hóng mát thủa ngày trường
Hoè lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”
Câu thơ đầu đã thể hiên khá đầy đầy đủ về thời gian, hoàn cảnh, tâm trạng của nhà thơ. Tác giả gợi ra sự nhàn rỗi ngồi hóng mát và nét đặc trưng của ngày hè. Một ngày rảnh rỗi,khí trời mát mẻ, trong lành khiến cho tâm hồn con người trở nên thư thái, thanh thản. Đó là điều kiện lý tưởng để Nguyễn Trãi làm thơ và đắm mình vào cảnh sắc thiên nhiên.
Ức Trai là nhà thơ của thiên nhiên: “ Non nước cùng ta đã có duyên”. Ông đến với thiên nhiên trong mọi hoàn cảnh: Thời chiến, thời bình, lúc buồn, khi vui và cả khi thư nhàn. Ông luôn rộng mở hồn mình để đón nhận mọi vẻ đẹp của thiên nhiên, đất nước, con người: “ Túi thơ chứa hết mọi giang san”. Một phút thanh nhàn với bậc khai quốc công thần tận trung, tận lực, giúp vua, giúp nước thật đáng quý biết bao.
Nguyễn Trãi đã mở rộng hồn thơ, huy động nhiều giác quan và sự liên tưởng để cảm nhận, diễn tả vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên, cuộc sống và cảnh ngày hè chân thực, sinh động, tràn đầy sức sống, vừa dân dã, giản dị, vừa gợi cảm. Điều đó cho thấy sự tinh tế, nhạy cảm, tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống của ông.
“Hoè lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”
Một thiên nhiên căng tràn, dồi dào sức sống được thể hiện qua độ rực rỡ của lá hoa, sắc màu. Màu xanh của tán lá hoè cứ đùn đùn tuôn, hình như lan rộng mãi ra thành bóng mát che rợp một khoảng sân rộng. Hoa sen hồng trong ao đã lan toả ngát hương. Sắc xanh của lá, sắc hồng của hoa hoà với mùi hương, với âm thanh (lao xao, dắng dỏi) tiếng người trò chuyện xa xa, con người và cảnh vật như hoà vào nhau. Các từ ngữ giàu tính tạo hình: “ đùn đùn, phun, tiễn” khiến cảnh vật trở nên sống động, có hồn. Đồng thời,mật độ dày đặc của các trạng thái cộng hưởng với độ gay gắt của gam màu nóng làm dậy lên sức sống của thiên nhiên mạnh mẽ, căng tràn. Thi nhân đón nhận ra giao cảm với cảnh vật bằng mọi giác quan.
Bức tranh chiều hè ở một làng đánh cá hiện lên thật chân thực và sinh động qua cảm nhận thanh thản của một ông già đang nhàn rỗi trong thời gian ở ẩn. Mùa hè hiện lên không chỉ với cảnh sắc mà với cả những âm thanh rất đỗi gần gũi, thân thuộc. Âm thanh “ lao xao chợ cá” gợi sự vui vẻ, yên bình, no đủ trong cuộc sống thường nhật nơi làng quê. Tiếng ve “ dắng dỏi” như bản nhạc gọi hè, xua tan không khí quạnh hiu của buổi chiều tà. Âm thanh vui vẻ, rộn rã ấy khiến lòng người trở nên thanh thản, yên bình.
Bức tranh nhiên nhiên ngày hè rất sinh động và giàu sức sống. Tuy là buổi chiều cuối ngày nhưng cuộc sống vẫn chưa ngừng lại. Có một cái gì đó thôi thúc từ bên trong ứa căng, tràn đầy, không kìm lại được, phải giương ra, đùn ra, phun ra… hết lớp này đến lớp khác. Cuộc sống vẫn luôn cựa quậy, vận động không ngừng. Nếu trong truyện Kiều của Nguyễn Du, Nguyễn Du viết “ đầu tường lửa lựu tập loè đơm bông” là thiên về màu sắc, thì ở câu thơ tả sen hồng, hoè xanh của Nguyễn Trãi lại thiên về sức sống của cảnh vật, nhiên nhiên. Cách ngắt nhịp ¾ khá mới mẻ đã gây ấn tượng là sự chú ý cho người đọc làm nổi bật cảnh chiều hè. Nét đặc sắc của bức tranh nhiên nhiên chiều hè còn thể hiện sự đồng cảm, giao cảm giữa con người và cảnh vật, qua đó thể hiện vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi.
Là một nhà chính trị, một nhà văn, sâu thẳm tâm hồn Nguyễn Trãi luôn mang nặng nỗi lo cho đất nước, nhân dân. Nguyễn Trãi yêu nhiên nhiên nhưng trên hết tấm lòng ông thiết tha với con người, với dân, với nước. Từ cảm giác thanh bình, no ấm của cảnh ngày hè đã dấy lên một khao khát có cây đàn của vua Ngu Thuấn để đàn khúc Nam Phong khiến cho mưa thuận gió hoà, nhân nhân no đủ.
“ Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương”
Nguyễn Trãi hiếm khi có giây phút thư nhàn, thanh thản. Nhưng ở trong bài thơ này, ông có cả một ngày trường thưởng thức thiên nhiên với tâm trạng lâng lâng, sảng khoái. Bởi niềm mơ ước, nỗi trăn trở giày vò tâm can ông, mục đích lớn nhất đời ông đã được hiện thực: nhân dân ấm no, hạnh phúc. Đó là khát vọng cao cả, đẹp đẽ của một con người hết lòng vì dân, vì nước. Câu cuối khép lại với âm điệu, gieo nhịp 2/2/2 thể hiện sự dồn nén cảm xúc của toàn bài. Bộc lộ khát khao về cuộc sống thái bình cho nhân dân.
Nguyễn Trãi là một thiên tài tầm cỡ như một cây đại thụ văn hoá toả bóng mát xuống nhiều thế hệ sau của nước Đại Việt. Bài thơ cảnh ngày hè cho ta thấy một Nguyễn Trãi vừa có tài, vừa có tâm. Ông miêu tả một cách đặc sắc về cảnh sắc thiên nhiên mùa hè thanh cao, tràn đầy sức sống ở cả nội dung và nghệ thuật. Tâm hồn yêu nhiên nhiên, cuộc sống, con người vẫn luôn thường trực trong lòng thi nhân. Trong bất cứ hoàn cảnh nào Nguyễn Trãi cũng canh cánh bên lòng nỗi niềm ưu ái đối với dân, với nước.
Nguồn: Tài liệu văn mẫu
