Tạp chí văn học
Đề bài: Cảm nghĩ về bài Tiếng gà trưa lớp 7
Tình cảm gia đình là một trong những đề tài quen thuộc, gần gũi trong văn chương nói chung, thơ ca nói riêng. Chúng ta đã từng xúc động trước nỗi niềm của nhà thơ Bằng Việt khi nhớ về những năm tháng chiến tranh đói mòn đói mỏi trong ‘Bếp lửa”, là tình bà cháu thiết tha của Trương Nam Hương qua “ Thời nắng xanh “ nhưng có lẽ không thể không kể đến Xuân Quỳnh với “Tiếng Gà trưa”. Tác phẩm được viết năm 1968 là những dòng hồi tưởng của nữ sĩ về năm tháng ấu thơ bên người bà tần tảo.
Mở đầu bài thơ, Xuân Quỳnh dẫn dắt người đọc một cách tự nhiên vào câu chuyện của mình:
“Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục… cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ”
Đó là một trưa hè đầy nắng, người chiến sĩ trên đường hành quân mệt mỏi đã nghỉ chân bên xóm nhỏ và nghe được âm thanh tiếng gà “ Cục cục tác cục ta” mà nhớ về những kỉ niệm ấu thơ. Trong bài thơ tác giả đã khéo léo dùng nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác “nghe” âm thanh của hiện tại để nhớ về âm thanh trong quá khứ, gợi nhắc về tuổi thơ êm đểm của mình, nó là động lực để xua tan đi những mỏi mệt của người chiến sĩ. Từ đó những kỉ niệm ấy ùa về như những lớp sóng trào dâng trong nhân vật tôi:
Tiếng gà trưa
Ổ rơm hồng những trứng
Này con gà mái mơ
Khắp mình hoa đốm trắng
Này con gà mái vàng
Lông óng như màu nắng
Những kỉ niệm tuổi thơ của tác giả gắn với hình ảnh gà mái mơ, gà mái vàng, ổ rơm hồng. Đó là những gì bình dị trong cuộc sống thường ngày nhưng giờ đây trở thành những ấn tượng sâu đậm trong lòng tác giả bởi đó là những điều gợi nhắc cho anh về người bà yêu dấu:
Tiếng gà trưa
Có tiếng bà vẫn mắng
– Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt!
Cháu về lấy gương soi
Lòng dại thơ lo lắng
Thì ra sau tiếng gà ấy là sự chăm lo của bà dành cho người cháu. Lời mắng yêu, cũng là lời nhắc nhở thể hiện tình cảm ân cần, quan tâm tới người cháu bé thơ. Nét hồn nhiên, trong sáng và nỗi “lo lắng” ngây thơ của nhân vật khiến người đọc thấy thật gần gũi. Liệu ta có khi nào trong đời ta cũng đã giống nhân vật trữ tình đó?
Những vần thơ tiếp theo có bóng dáng thân thuộc của bà:
Tiếng gà trưa
Tay bà khum soi trứng
Dành từng quả chắt chiu
Cho con gà mái ấp
Cứ hàng năm hàng năm
Khi gió mùa đông đến
Bà lo đàn gà toi
Hình ảnh người bà tần tảo, vất vả được thể hiện qua hành động khum soi trứng, “Chắt chiu” dành dụm từng quả trứng, rồi nỗi lo “ đàn gà toi”. Bà hiện lên là hình ảnh điển hình cho người phụ nữ Việt Nam chịu thương chịu khó giàu đức hi sinh cao cả. Tất cả những hi sinh của bà đều dành cho cháu, đều vì niềm vui của đứa cháu bé thơ: “ Để cuối năm bán gà/Cháu được quần áo mới”. Thật cảm động!
Sự kéo dài của chuỗi thời gian “cứ hàng năm hàng năm” cũng là sự lặp lại của bao nỗi lo âu, mong mỏi đã dệt nên đời bà. Đó là món quà gói trọn tình cảm yêu thương và hi sinh của bà nên ấm áp và thiêng liêng vô cùng.
"Ôi cái quần chéo go
Ống rộng dài quét đất
Cái áo cánh trúc bâu
Đi qua nghe sột soạt"
Món quà thời ấu thơ vẫn hiện lên sinh động trong trí nhớ người cháu. Những bộ quần áo mới đối với cháu là niềm vui vô hạn nhưng hơn hết đó là sự chăm chút của bà, là những khó nhọc, chắt chiu bà dành cho cháu nhỏ.Tiếng gà, ổ trứng và niềm hạnh phúc mà bà mang lại đã trở thành suối nguồn yêu thương nuôi dưỡng và ghi dấu trong tâm hồn người cháu:
"Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng"
Những năm tháng ấu thơ đầy tiếng gà trưa đã mang bao niềm hạnh phúc cho cháu, đi cùng cháu vào trong giấc mơ là ổ trứng của bà. Từ tình cảm của bà, từ những kỉ niệm tuổi thơ mà người cháu đã trưởng thành khôn lớn, trở thành người chiến sĩ cầm súng bảo vệ quê hương:
"Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ."
khổ thơ cuối như khái quát sức nặng toàn bài. Giọng thơ vẫn nhẹ nhàng nhưng mỗi lần điệp từ vì được lặp lại, dường như cảm xúc lại lắng sâu thêm để tìm về với ngọn nguồn gần gũi và thiêng liêng nhất. Những yếu tố tạo nên động lực của lòng quyết tâm chiến đấu ở người cháu qua từng dòng thơ mỗi lúc một thu hẹp lại về phạm vi: Tổ quốc – xóm làng – người bà – tiếng gà, ổ trứng đã nói lên một quy luật tình cảm vô cùng giản dị: tình cảm gia đình làm sâu sắc thêm tình yêu quê hương, đất nước và sự thống nhất giữa hai tình cảm cao đẹp này là cội nguồn sức mạnh tinh thần của mỗi người lính. Lòng yêu nước cũng không phải là cái gì xa xôi, lớn lao hay trừu tượng. Đó có thể chỉ là yêu một bếp lửa ấp iu như Bằng Việt; yêu một tiếng gà cục tác, một ổ rơm trứng hồng như Xuân Quỳnh hay yêu con phố, dòng sông như I-li-a Ê-ren-bua chẳng hạn.
Bài thơ được mở đầu bằng tiếng gà trưa và kết thúc lại trở về với tiếng gà, đó là kết cấu đầu cuối tương ứng nhằm khái quát nội dung của bài. Ta chợt nhận ra một chân lý sâu sắc: Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trở nên lòng yêu Tổ quốc. “Tiếng gà trưa” là một bài thơ hay của Xuân Quỳnh. Bằng lối thơ nhẹ nhàng kết hợp tự sự, tả đồng thời mỗi đoạn thơ đều gợi ra những kỉ niệm từ tiếng gà gây lên một cảm xúc lắng đọng trong tâm hồn người đọc. Bài thơ là tình yêu của người cháu đối với người bà đồng thời cũng thể hiện tấm lòng yêu nước cao quý.
Nguồn: Kênh văn học
