Xin lấy vợ vua

Thái y là tên gọi khác của ngự y, là những danh y được các địa phương tiến cử vào cung. Họ có nghĩa vụ chẩn trị bệnh cho hoàng đế và hoàng tộc dưới thời phong kiến. Nếu các bề trên sổ mũi, nhức đầu thông thường thì không sao nhưng nếu gặp phải trường hợp bệnh nặng thì trách nhiệm của thái y vô cùng nặng nề.

Nếu thái y không vâng mệnh sẽ phạm vào tội “khi quân”, mà nếu vâng mệnh, kê đơn không căn cứ trên tình hình thực tế của người bệnh, lẽ đương nhiên sẽ không hiệu quả. Và khi bệnh tình không thuyên giảm, thậm chí trầm trọng hơn thì thái y cuối cùng chỉ còn con đường chết mà thôi.

Vì thế, khi các thái y vào cung nhậm chức, kể cả có tay nghề cao vào loại bậc nhất cũng có lúc phải hối lộ để qua cửa quan nội phủ và các thái giám. Đôi khi gặp may, lập công chữa khỏi bệnh cho vua, quan thì được thưởng chút bổng lộc nhưng chuyện cả đời hưởng vinh hoa, danh vọng không hề dễ dàng. Thậm chí, những ân huệ họ được nhận còn không đủ bù đắp khoản hối lộ khi vào cung. Những người có quan lộ thực sự hanh thông rất hiếm hoi, chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Trong khi đó, từ hoàng đế tới các phi tần đều sống trong nhung lụa xa hoa, bữa ăn gồm đủ loại sơn hào hải vị. Thói quen sinh hoạt, ăn uống thừa thãi, không điều độ khiến vua, quan, phi tần ít nhiều đều có những vấn đề về sức khỏe. Người thân phận cao quý nhưng cơ thể suy nhược, hễ mắc bệnh thường khó chữa, những lúc như vậy thái y trở thành kẻ chịu tội, bởi tất cả đều từ cái sự “bất tài vô dụng” của họ mà ra.

Trong khi rất nhiều quan ngự y do không chữa lành bệnh cho vua nên đã vướng vòng lao lý thì cũng có những vị quan ngự y được thưởng vì đã biết trước nhà vua sẽ chết, có người còn được ban ân huệ lấy cả phi tần của vua làm vợ. Đó là vào thời trị vì của vua Đồng Khánh, có một vị thái y rất tài giỏi, từng làm quan ngự y dưới thời vua Thành Thái được ban danh vị Hàn lâm viện đãi chiếu. Đó là quan ngự y Nguyễn Bá Khánh, sau vì kỵ húy cùng tên với vua Đồng Khánh mà đổi tên thành Nguyễn Bá Chước. Ông Chước đỗ tú tài năm Tự Đức thứ 30 và là một thầy thuốc đông y rất nổi tiếng thời bấy giờ nên được vua mời về làm ngự y.

Nhà nghiên cứu Trần Anh Vinh (TP.Huế) là cháu ngoại của quan ngự y Nguyễn Bá Chước kể lại rằng, vua Đồng Khánh có một bà thứ phi tên Lưu Ngân. Bà được tuyển vào cung năm 14 tuổi nhưng không có con với vua. Đến năm bà 17 tuổi thì vua Đồng Khánh mất. Thấy quan ngự y có nhiều công lao trong việc chữa bệnh cho vua nên khi sức khỏe đã yếu và tự thấy mình không sống được bao lâu, vua Đồng Khánh đã cho mời quan ngự y Nguyễn Bá Chước đến và hỏi: Ngươi rất có công với triều đình, từng chữa khỏi bệnh thương hàn cho ta. Trước khi mất, ta muốn ban thưởng cho ngươi vì những công lao đó. Ngươi muốn gì thì cứ tâu.

Vị quan ngự y rụt rè không dám nói. Nhà vua gặng hỏi, vị quan ngự y mới ngập ngừng tâu: Hạ quan có một mong ước, nhưng nếu đức vua tha tội chết thì mới dám nói. Vua gật đầu. Vị quan ngự y tâu: Hạ quan không xin bất cứ vàng bạc, bổng lộc gì khác, chỉ xin nhà vua ban cho bà thứ phi Lưu Ngân về làm vợ. Nhà vua đã chấp nhận thỉnh cầu này. Sau khi chịu tang vua xong, bà Lưu Ngân được quan ngự y Nguyễn Bá Chước đón về làm vợ và đã sinh cho ông 20 người con.

Trong số 20 người con ấy, người con gái thứ 7 là bà Nguyễn Thị Đệ đã trở thành vợ ông nghè Trần Viết Lượng, nguyên là Ngự tiền văn phòng dưới thời vua Bảo Đại. Sau ông Lượng tham gia Việt Minh, rồi làm Vụ phó Vụ Tổ chức cán bộ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa.

Lời bàn:

Chuyện xưa kể lại rằng, Bính Phúc Thần là ngự y tài giỏi nhất Trung Hoa thời nhà Thanh và ông là ngự y riêng của Từ Hy thái hậu trong suốt 20 năm. Trong khi lo chữa bệnh cho Từ Hy thì quê của ông lại bị bệnh dịch hoành hành, người nhà của ông đều bị bệnh, con gái ông cũng qua đời. Em trai Phúc Thần viết thư cho ông mà than rằng: Anh tôi bản lĩnh, y thuật thiên tài, nhưng không cứu được người trong gia tộc, chẳng khác nào người thợ mộc không đóng nổi chiếc quan tài cho mình. Nhắc lại chuyện này để người đời sau hiểu thêm về cuộc sống của các ngự y trong cung thời phong kiến. Bởi cuộc sống cung cấm thì hằng ngày phải chứng kiến cảnh đấu đá, mưu mô hiểm độc chốn hậu cung, nhiều lúc thái y là người phải giơ đầu chịu báng. Chỉ cần một lần kê sai đơn thuốc, để xảy ra chuyện chắc chắn không thoát khỏi cảnh mất đầu. Người thân ốm đau thập tử nhất sinh cũng không được phép rời cung để về chữa trị.

Vì vậy, hầu hết danh y đều coi việc vào cung là con đường nguy hiểm, thậm chí chỉ cần phong thanh tin phải vào cung là họ đã tìm mọi cách tháo chạy. Nên không chỉ có người đương thời mà cả đời sau ví làm ngự y thời phong kiến chẳng khác nào như chơi với hổ, không sao lường được sự sống chết, thưởng phạt của mình. Có lẽ với ngự y Nguyễn Bá Chước dưới thời trị vì của vua Đồng Khánh là trường hợp ngoại lệ. Hơn nữa, khi còn tại vị, vua Đồng Khánh có tới hơn 100 cung phi và trong số này có những người chỉ biết mặt chồng từ xa chứ chưa khi nào được chung một nhà. Vì thế, nếu ông có chuyển giao một cung phi thì cũng là cách giải thoát cho người đó. Tuy nhiên, vào thời phong kiến mà vua Đồng Khánh dám làm điều ấy cũng là chuyện lạ.

Theo Tapchivanhoc.com