Lưu Biệt Khi Xuất Dương là một trong những bài thơ khá khó nhưng hay ở trong chương trình Ngữ Văn lớp 11. Thông qua bài thơ chúng ta nhận thấy được một tình yêu quê hương đất nước và những sự day dứt của một nhà yêu nước khi đứng trước câu hỏi đi tìm con đường cứu nước bằng con đường nào. Để học bài cho tốt thì các em hãy tham khảo bài soạn văn mà Giải Văn biên soạn Lưu Biệt Khi Xuất Dương ngay dưới đây nhé!
Soạn bài Lưu Biệt Khi Xuất Dương của Pham Bội Châu
Bài làm
Câu 1: Đọc tiểu dẫn, chú ý bối cảnh lịch sử đất nước và những ảnh hưởng từ nước ngoài để hiểu bài thơ.
Bài thơ Lưu Biệt Khi Xuất Dương là một sáng tác được ra đời trong hoàn cảnh khá đặc biệt. Đó cũng chính là vào lúc tình hình chính trị trong nước hết sức rối ren, đất nước ta lúc đó hoàn toàn bị mất nước vào tay giặc. Rất nhiều phong trào vũ trang chống Pháp theo con đường Cần Vương nhưng cuối cũng cũng đã thất bại không có cơ hội cứu vãn. Lúc này đây thì chế độ phong kiến đã cao chung, bao anh hùng những người nghĩa sĩ cứu nước đã hi sinh. Khi đứng trước tình hình đó đặt ra trước mắt các nhà yêu nước chúng ta cũng có một câu hỏi lớn, đầy day dứt: cứu nước bằng con đường nào thì đúng? Bị ảnh hưởng của tư tưởng dân chủ tư sản từ nước ngoài cũng lại đang tràn vào Việt Nam ngày càng mạnh mẽ hơn ra rất nhiều qua con đường Trung Hoa, Nhật Bản hay cũng bị ảnh hưởng trực tiếp từ Pháp và các nước phương Tây. Tất cả dường như đang bế tắc, người ta cũng lại có thể nhận thấy được ở đó có những gợi ý vô cùng hấp dẫn về con đường cứu nước hứa hẹn rất nhiều cho tương lại. Các nhà nho ưu tú cũng lại mang thời đại như Phan Bội Châu cũng luôn luôn say sưa để dấn bước, luôn bất chấp nguy hiểm trong gian lao cũng mong để tìm ra ánh sáng của Tổ quốc.
Câu 2: Tư duy mới mẻ, táo bạo và khát vọng hành động của nhà chí sĩ cách mạng trong buổi ra đi tìm đường cứu nước được biểu lộ như thế nào?
– Theo quan niệm mới về chí làm trai cùng với tư thế tầm vóc của con người trong vũ trụ. Thực tế đây cũng chính là một quan niệm đến chí nam nhi, đó cũng chính là một quan niệm nhân sinh phổ biến ngay chính dưới thời phong kiến thì phận Nam nhi cũng đã lại phải làm nên chuyện lớn. Đã làm trai thì cũng phải lập nên kì tích lớn lao và phải có gan dám mưu đồ việc lớn. Đây thực sự là một quan niệm sống tích cực, khích lệ biết bao. Đó cũng chính là đấng nam nhi lập nên công tích, lưu danh muôn đời.
– Tiếp theo đó là phần thức trách nhiệm cá nhân trước thời cuộc ngay chính dưới thời phong kiến thì người ta quan niệm tạo hóa sinh ra con người. Tạo hóa cũng đồng thời chi phối số phận vì vậy thường nảy sinh tư tưởng đó là phó thác số mệnh cho trời định đọat. Có thể nhận thấy được một điểm táo bạo, mới mẻ trong “chí làm trai” của tác giả Phan Bội Châu là chủ động xoay chuyển thời thế.
Há để càn khôn tự chuyển dời
– Câu nói cũng đã ngụ ý nói đến mục tiêu hoạt động của nam nhi đó chính là phải tìm con đường cách mạng mang tới độc lập cho dân tộc.
– Có thể nhận thấy được thái độ quyết liệt trước tình cảnh đất nước vẫn tin điều xưa cũ.
Trong khoảng trăm năm cần có tớ
Sau này muôn thuở há không ai?
Chúng ta không phải nói tự cao tự đại thiếu khiêm tốn mà thực sự đó là cách tự khẳng định mình hết sức mới mẻ, đó cũng là một sự đáng kính trọng. Khi chúng ta cũng đã gặp một cái tôi “ngất ngưởng” như cũng chính giữa cuộc đời của Nguyễn Công Trứ. Ở đấy, ta nhận thấy được tác giả Phan Bội Châu thể hiện ra rõ cái tôi với tinh thần trách nhiệm gánh vác giang sơn, trách nhiệm với quê hương hơn:
Non sông đã chết sống thêm nhục
Hiền thánh còn đâu học cũng hoài.
– Tác giả Phan Bội Châu cũng đã thể hiện sâu sắc nỗi đau mất nước, thông qua đó tác giả cũng đã ý thức về nỗi đau mất nước của thân phận không cam chịu. Ngay chính trong sách thánh hiền răn dạy đạo đức lễ nghĩa và đặc biệt chính là đạo làm tôi phải trung với vua. Người trí sĩ yêu nước Phan Bội Châu là một trí thức nho họ dường như cũng từng đọc sách thánh hiền thế nhưng ông cũng nhận thức được đất nước nay đã thay đổi. Việc vua tài tướng giỏi không còn, chỉ còn ông vua phản dân hại nước mà thôi. Lúc này thì thánh hiền cũng đã vắng – trung quân một cách ngu muội gây nên chẳng có ích lợi gì. Có lẽ đây cũng chính là câu thơ thức tỉnh ý thức hành động thiết thực, yêu nước phải là hành động, và phải cứu nước.
– Khát vọng hành động và tư thế lên đường đi tìm đường cứu nước cho dân
Muốn vượt biển Đông theo cánh gió
Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi
Người đọc cũng nhận thấy được chính hình ảnh kì vĩ lớn lao “biển Đông” những cánh gió muôn trùng sóng bạc dường nhưu cũng lại tương ứng với hành động cao cả, tầm vóc phi thường của tác giả Phan Bội Châu.
– Thông qua đây cũng đã lại thể hiện khát vọng lên đường có một sức mạnh, đồng thời cũng lại khơi dậy nhiệt huyết của cả một thế hệ.
Câu 3: Anh chị có nhận xét gì về câu 6 và 8 của bản dịch thơ so với nguyên tác ( đối chiếu với phần dịch nghĩa.)
So với nguyên tác, hai câu 6 và 8 dịch có đôi điều khác biệt:
– Câu 6: Theo nguyên tác đó là
Nguyện trục trường phong Đông hải khứ
Câu thơ này dường như cũng lại mong muốn đuổi theo ngọn gió dài đi qua biển Đông. Câu dịch thơ lại giảm đi một phần đó là:
Muốn vượt bể Đông theo cánh gió
Có ý chính là bằng gian khó để đạt được ước nguyện giải phóng dân tộc. Thế nhưng chính những câu thơ dịch chỉ chú ý đến việc vượt bể Đông mà không chú trọng đến ý thơ thể hiện được nhà thơ Phan Bội Châu cũng đã lại ý thức được gian khó. Tác giả cũng đã lại ý thức được gian khó nhưng vẫn luôn mong muốn cũng khao khát vượt qua để có thể đuổi theo. Chính vì đó làm mất đi đôi chút lớn lao, mạnh mẽ luôn luôn can trường của nhân vật trữ tình.
– Câu 8: Xét theo nguyên tác câu thơ
Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi
Như muốn nói đó cũng chính là việc ngàn đợt sóng bạc cùng bay lên. Chúng ta cũng có thể nhận thấy được câu thơ dịch là
Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi.
Người đọc cũng như cảm nhận thấy được chính câu thơ dịch nghĩa này cũng đã làm mất đi cái kì vĩ, mất đi sắc thái hào sảng của hình ảnh đẹp như “nhất tề phi” – “cùng bay lên” mang được một âm hưởng như thật đầy lãng mạn, hùng tráng.
Soạn bài Lưu Biệt Khi Xuất Dương của Pham Bội Châu
Câu 4: Theo anh chị, những yếu tố nào đã tạo nên sức lôi cuốn mạnh mẽ của bài thơ này?
Em hãy chỉ ra những yếu tố tạo lên sức lôi cuốn mạnh mẽ của bài thơ là:
– Yếu tố khát vọng sống hào hùng, mãnh liệt của nhân vật trữ tình trong bài
– Thêm với đó cũng chính là một tư thế con người kì vĩ, đầy lãng mạn, sánh ngang cùng vũ trụ.
– Chính phí phách ngang tàn, dám đương đầu với mọi thử thách.
– Giọng thơ dường như cũng thật tâm huyết, sâu lắng mà sục sôi, hào hùng.
II. LUYỆN TẬP
1, Em hãy viết đoạn văn ngắn bình giảng hai câu cuối bài thơ.
Hai câu kết:
Muốn vượt biển Đông theo cánh gió
Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi.
– Ta nhận thấy cũng chính với những hình ảnh kì vĩ và vô cùng lớn lao: “Biển Đông” hay hình ảnh như “Cánh gió”, “muôn tùng sóng bạc” dường như cũng thật phù hợp với hành động cao cả và cũng lại mang được một tầm vóc phi thường của chủ thể trữ tình.
– Có lẽ chính câu thơ cuối dịch nghĩa được dịch lại là “Ngàn đợt sóng bạc cùng bay lên” đây cũng là một hình ảnh hào hùng lãng mạn trong bài thơ. Hình ảnh những con sóng của biển cả hay nhiệt huyết như cứu nước dân trào để có thể chắp cánh cho ý chí vượt đại dương để có thể đi tìm đường cứu nước thêm phần hăm hở, tự tin. Với tư thế và khát vọng lên đường của chủ thể trữ tình mà ta nhận thấy được ở hai câu kết có một sức truyền cảm vô cùng mạnh mẽ. Tác giả Phan Bội Châu đã từ bài thơ này mà dường như cũng đã lại khơi gợi được nhiệt huyết của cả một thế hệ.
Lưu Biệt Khi Xuất Dương là một bài học khó, trên đây là Giải Văn đã hướng dẫn cho các em học bài, soạn bài với nội dung câu hỏi bám sát chương trình Ngữ Văn lớp 11 cho các em tiện theo dõi và học bài tốt nhất!
Chúc các em học tốt!
Minh Nguyệt
Các em có thể tham khảo một số bài soạn liên quan đến chương trình Ngữ văn 11 dưới đây:
Soạn bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc
Soạn bài Bài Ca Ngất Ngưởng